Black Adder: Þunglyndi, kvíði og depurð, fyrsta grein

Það dugar ekkert minna en nokkrar greinar til að fjalla um þessi mál sem hrjá flesta með ADHD einhvern tímann á ævinni. Bæði af því að málið er stórt, líka af því að við Addarar höfum annað við tímann að gera en lesa langar greinar.

Margir tengja þunglyndi ekki við börn en það er algengara á barnsaldri en fólk almennt áttar sig á. Eitt barna minna greindist þunglynt sjö ára og er oft kvíðið. Það er geysilega mikilvægt að foreldrar og/eða aðrir uppalendur og umönnunaraðilar haldi þétt utan um ADHD börnin sín til að varna þessum vágestum innkomu eða að minnsta kosti lágmarka áhrif þeirra.

Hér er stiklað á stóru um það sem ég hef lært í þessari baráttu.

1. Ef okkur tekst að fyrirbyggja eða vinna bug á þunglyndinu og kvíðanum þá reynist iðulega miklu auðveldara að vinna úr þeim verkefnum sem ADHD-ið sjálft skaffar okkur. Þau verða allt í einu viðráðanleg. Okkur hlakkar til að bretta upp ermarnar!

2. Þetta getur hins vegar reynst mjög erfitt fyrir foreldra sem sjálfir eru með ADHD. Þess vegna er stuðningur ættingja, kennara barnsins, vina, íþróttaþjálfara og annarra sem láta sig barnið varða sérstaklega mikilvægur.

3. Útivera. Allir út að labba saman á hverjum degi. Fríska loftið blæs burt vondum þönkum.

4. Íþróttir. Mín börn hafa prófað boltaíþróttir, sund, jazzdans, ballett, hiphop, TaeKwonDo, badminton. Dans og austurlenskar íþróttir hafa reynst mínum börnum best, ég hef líka heyrt vel látið af fimleikum (t.d. frá Hrund hér á síðunni) og hestamennsku.

Ég hef þessar þumalfingursreglur um hvað er gott í íþróttum (og öðrum tómstundum) og hvað ekki:

 Það verður að vera skemmtilegt og bjóða reglulega upp á einhverjar nýjungar (nýjan leik, æfingu, verkefni).

 Barnið (eða við sjálf) verður að upplifa sig sem miðlungsgott eða betra í samanburði við hina. Addarar fá alveg næga höfnun hér og þar þótt við aukum ekki við hana í tómstundum. Fótbolti og sund reyndust dóttur minni erfið sökum samkeppni (hvort tveggja) og langra stunda þar sem hún var ekki með (fótbolti).

 Það þarf hvatningu fullorðins og - þetta er mjög mikilvægt - tíða umbun. Umbun getur verið hrós þjálfara (mjög mikilvægt!), ánægja foreldris, viðurkenning jafningja, stjarna í kladdann, bíóferð með mömmu eftir góða mætingu og ástundun og svo framvegis.

Taugaboðefnið dopamine er að mati fræðimanna ekki framleitt í jafnmiklum mæli í líkama Addara og flestra annarra. Dopamine hvetur fólk til aðgerða og ýtir undir sælu og öryggistilfinningu. Addarar eru því háðari utanaðkomandi hvatningu, hrósi og staðfestingum á að allt sé í góðu gengi en margir aðrir. 

 Það þarf að vera hægt að sökkva sér ofan í íþróttina - líkamlega og andlega.

Í TaeKwonDo er til dæmis eitthvað að gerast, stöðugt. Ef þú kemur of seint gerirðu tíu armbeygjur en það er enginn stimpill hengdur á það, það er bara sjálfsagt og svo fær maður að fara út á völlinn og vera með. Engar skammir eftir á. Svo tekur við klukkustund með stöðugri og fjölbreytilegri hreyfingu: TaeKwonDo, teygjur, armbeygjur, boðhlaup, boltaleikir, hopp og margt fleira.

 Þjálfarinn verður að vera samvinnufús. Það þarf að hrósa og það þarf að útskýra svo skiljist.

5. Aðrar tómstundir: Ég mæli með skátum, tónlist og leiklist. Eftirfarandi setningu fann ég á Netinu og er sammála henni: "The best after-school activities for a child with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) make good use of his time, teach essential life skills, are educational, use surplus energy, are fun, and make him feel good about himself." Í lauslegri þýðingu: Besta tómstundaiðkun fyrir barn með ADHD er sú sem nýtir tíma þess vel. kennir hluti sem er gott eða nauðsynlegt að kunna í daglegu lífi, er menntandi, gefur barninu færi á að fá góða útrás, er skemmtileg og lætur barninu líða vel með sjálft sig.

Í NÆSTU GREIN: Hvað er þunglyndi og hvernig tengist það ADHD? Tímaskynjunin og þunglyndið. Mikilvægi augnabliksins.